การผ่าตัดต่อมน้ำลายหน้าหู (parotid gland) และ การผ่าตัดต่อมน้ำลายใต้ขากรรไกรล่าง (submandibular gland)

Last update: 16.04.2009

โรค ของต่อมน้ำลายบางชนิด อาจจำเป็นต้องรักษาโดยการผ่าตัด เช่น โรคต่อมน้ำลายอักเสบเรื้อรัง ซึ่งให้การรักษา ด้วยยาแล้วไม่ดีขึ้น, โรคนิ่วของท่อน้ำลายโดยเฉพาะนิ่วอยู่ลึกชิดกับต่อมน้ำลาย หรือนิ่วที่ทำให้เกิดการ ติดเชื้อบ่อย หรือเนื้องอกของต่อมน้ำลาย

ภาควิชาโสต นาสิก ลาริงซ์วิทยา   คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล

   

โรค ของต่อมน้ำลายบางชนิด  อาจจำเป็นต้องรักษาโดยการผ่าตัด เช่น โรคต่อมน้ำลายอักเสบเรื้อรัง ซึ่งให้การรักษา ด้วยยาแล้วไม่ดีขึ้น, โรคนิ่วของท่อน้ำลายโดยเฉพาะนิ่วอยู่ลึกชิดกับต่อมน้ำลาย หรือนิ่วที่ทำให้เกิดการ ติดเชื้อบ่อย  หรือเนื้องอกของต่อมน้ำลาย

ใน กรณีที่แพทย์แนะนำให้ผ่าตัดต่อมน้ำลายหน้าหู  (parotidectomy) ผู้ป่วยจะได้รับการผ่าตัดเอาต่อมน้ำลาย ออกผ่านทางแผลผ่าตัดหน้าหู       ส่วนในรายที่แพทย์แนะนำผ่าตัดต่อมน้ำลายใต้ขากรรไกรล่าง  (submandibular gland extirpation) ผู้ป่วยจะได้รับการผ่าตัดเอาต่อมน้ำลายออกผ่านแผลผ่าตัดที่ใต้ขากรรไกรล่าง  โดยวิธีดมยาสลบ                ผู้ป่วยจะต้องเข้ามาอยู่ในโรงพยาบาล 1 วันก่อนผ่าตัด  เพื่อวิสัญญีแพทย์จะได้เตรียมความพร้อมสำหรับการดมยาสลบ ในวันรุ่งขึ้นที่จะผ่าตัด

คืนวันก่อนผ่าตัด ในกรณีของการผ่าตัดต่อมน้ำลายหน้าหู ผู้ป่วยจะได้รับการเตรียมผิวหนังบริเวณหน้าหู  
ในกรณีของ การผ่าตัดต่อมน้ำลายใต้ขากรรไกรล่าง   ผู้ป่วยจะได้รับการเตรียมผิวหนังบริเวณใต้ขากรรไกรล่าง  เพื่อที่จะ ทำการผ่าตัด  และแพทย์จะให้งดน้ำและอาหารหลังเที่ยงคืน   เพื่อป้องกันการสำลักอาหารลงปอด  เวลาดมยาสลบ

การดมยาสลบ  มีโอกาสเสี่ยงที่จะเกิดภาวะแทรกซ้อน เช่น เสียงแหบจากสายเสียงบวม  หายใจลำบาก  อาจต้องใส่ท่อช่วยหายใจไว้ระยะหนึ่งหลังผ่าตัดเสร็จ    อาจเกิดปอดอักเสบจากการสูดสำลัก  แต่ภาวะแทรกซ้อน เหล่านี้พบ ได้น้อยมาก

หลังผ่าตัด  จะมีแผลที่ผิวหนังบริเวณหน้าหู   ในกรณีที่ผ่าตัดต่อมน้ำลายหน้าหู  หรือแผลที่คอใต้ขากรรไกรล่าง  ในกรณีผ่าตัดต่อมน้ำลายใต้ขากรรไกรล่าง  มีผ้าก๊อซปิดแผล และท่อระบายออกจากแผล   เพื่อป้องกันเลือดออก และคั่งอยู่ใต้แผล     ผู้ป่วยจะได้รับยาที่จำเป็น เช่น ยาแก้ปวด  ยาแก้อักเสบ   ยาขับเสมหะ หรือยาละลายเสมหะ และจะมีสายให้น้ำเกลืออยู่ที่แขน     เมื่อผู้ป่วยรับประทานได้ดีพอควร แพทย์จะเอาสายให้น้ำเกลือออก     เมื่อสารต่างๆ ใต้แผลที่ออกจากท่อระบายน้อยลง แพทย์ก็จะเอาท่อระบายออกให้

ภาวะแทรกซ้อน ที่อาจเกิดจากการผ่าตัด ได้แก่

1. แผลผ่าตัดติดเชื้อ  มีเลือดออกใต้แผลผ่าตัด 
2. สำหรับการผ่าตัดต่อมน้ำลายหน้าหู   อาจเกิดภาวะแทรกซ้อนที่สำคัญ คือ ใบหน้าซีกนั้นเป็นอัมพาต  หลับตาไม่สนิท และปากเบี้ยว    เกิดจากการกระทบกระเทือนต่อประสาทสมองคู่ที่ 7  ซึ่งผ่านต่อมน้ำลายนี้   ภาวะนี้อาจเกิดชั่วคราว หรือถาวรก็ได้  ขึ้นกับเกิดอันตรายต่อเส้นประสาทดังกล่าวมากหรือน้อย  แต่ภาวะเกิดอัมพาตถาวรพบได้น้อยมาก สำหรับการผ่าตัดต่อมน้ำลายใต้ขากรรไกรล่าง  มีโอกาสเกิดอัมพาตเฉพาะแขนงประสาทส่วนล่างของเส้นประสาทสมองคู่ที่ 7   อาจเกิดมุมปากเบี้ยวได้   ซึ่งโอกาสเกิดอัมพาตถาวรพบได้น้อยมากเช่นกัน
3. การ บวมของแผลในภายหลัง ที่เกิดจากน้ำลายคั่งใต้แผล หรือน้ำลายรั่วซึมจากแผล  จะพบได้บ้างในการผ่าตัดต่อมน้ำลายหน้าหู     ซึ่งเป็นภาวะแทรกซ้อนที่ไม่รุนแรง     และจะมีการรักษาต่อเนื่องเพื่อแก้ไข
4. การ ชาที่ใบหู จะพบได้เกือบทุกรายภายหลังการผ่าตัดต่อมน้ำลายหน้าหู  ซึ่งความรู้สึกจะค่อยๆ กลับคืนมาในเวลาประมาณ 4-6 เดือน  แต่อาจจะไม่เท่าเดิมทั้งหมด
5. ปัญหาเรื่องเหงื่อออกที่ผิวหนังบริเวณหน้าหู  ขณะกินอาหารรสจัด  พบได้หลังการผ่าตัดต่อมน้ำลายหน้าหู  และพบประมาณ 1 ปีหลังผ่าตัด     เป็นภาวะแทรกซ้อนที่ไม่รุนแรง และมักจะไม่รบกวนผู้ป่วย

ถ้าไม่มีภาวะแทรกซ้อน  ผู้ป่วยจะกลับบ้านได้หลังผ่าตัด 3-5 วัน

การนัดตรวจหลังออกจากโรงพยาบาล  แพทย์จะนัดมาดูแผลผ่าตัด และตัดไหมรวมทั้งฟังผลชิ้นเนื้อ ประมาณ 1 สัปดาห์หลังผ่าตัด